Christelijke Muziekvereniging Excelsior
De christelijke muziekvereniging Excelsior bestaat uit twee orkesten: brassband Excelsior en jeugdorkest IJgenweis (startersorkest de Notenkrakers is op dit moment niet actief.
In de statuten van Excelsior wordt in plaats van muziekvereniging over een muziekgezelschap gesproken. Hiermee wordt de sfeer binnen Excelsior perfect weergegeven: met plezier muziek maken en gezellige onderlinge contacten zijn vanzelfsprekende sleutelwoorden op de wekelijkse repetities. Statutair is ons muziekgezelschap gevestigd in Cadzand. Na bijna 100 jaar in Cadzand te hebben gerepeteerd, is Retranchement al weer geruime tijd onze thuisbasis. De leden van de vereniging komen echter uit heel West-Zeeuws-Vlaanderen. Op dit moment zijn er een kleine 50 muzikanten actief in de vereniging.
Papieren instrumenten
Tegenwoordig bestaat Excelsior uit twee orkesten, maar zo is de vereniging dik 120 jaar geleden niet begonnen! Op 4 maart 1894 richtte Wouter de Smidt uit Cadzand het Christelijk Muziekgezelschap Excelsior op.
De kiem van Excelsior ontstond al eerder. Tijdens een zendingsfeest rond 1890 probeerde een groepje ‘jongemannen’ de muzikale inbreng nog wat te vergroten door muziek te maken op papieren instrumenten. Niet heel verbazingwekkend: de ‘instrumenten’ hielden het niet lang vol. De daadwerkelijke oprichting van Excelsior (met echte instrumenten) was enkele jaren later. De geest van tijd was tegen. Muziek van een muziekgezelschap werd in die tijd geassocieerd met wereldse zaken. Ouders bromden afkeurend als hun zoon over het idee begon. Natuurlijk waren er toen wel al muziekgezelschappen, maar nog niet in het landje van Cadzand.
Inspirator Wouter de Smidt
In de winter van 1893/1894 was de drang om muziek te maken nog groter geworden. Klein probleempje: de muzikanten in spe hadden geen instrumenten en, op een enkeling na, totaal geen muziekkennis. Wat ze wel hadden – behalve een sterke wil – was een inspirator, een man die het voortouw nam: Wouter de Smidt. Hij wist de mensen met zijn grote overtuigingskracht op andere gedachten te krijgen. Volgens hem zou een muziekgezelschap de kerkelijke gemeente juist versterken.
(Wouter de Smidt 1838-1920)
Excelsior: steeds hoger
Op 4 maart 1894 kwamen de volgende personen bijeen om officieel een muziekvereniging op te richten: J.H. de Bliek, A. Koole, I.M. de Bruijne, A. de Smidt, J. Zonneville sr., J. Zonneville jr. en natuurlijk Wouter de Smidt.
Deze mannen spraken over het doel van de vereniging en kwamen tot de volgende formulering: ‘De gaven en krachten van de muziek in dienst stellen van het Evangelie.’ De naam ‘Excelsior’ (steeds hoger) vonden ze daar goed bij passen.
Eerste concert over de grens
Er waren wat opstartproblemen. Men had zojuist een muziekvereniging opgericht, maar men had geen geld en geen instrumenten. Als er al instrumenten waren, kon niemand er op spelen. De eerste dirigent van Excelsior, L. van Rie uit Sluis, ging de leden muziekles geven. Onder zijn leiding werden – op geleende instrumenten – de eerste noten als muziekgezelschap geblazen.
De eerste jaren klonk het nog niet echt geweldig. Toch kwam het uiteindelijk – in 1896 – wel tot een eerste concert. Dat moest trouwens wel in België, want de burgemeester wilde niet dat er in het dorp zelf werd gespeeld. En dus trokken de muzikanten één kilometer verder, net over de grens bij Retranchement.
Blazende geit
Dit is een compacte samenvatting van het ontstaan van Excelsior. De hele geschiedenis zou flink wat meer tekst in beslag nemen. Bij het honderdjarig jubileum hebben enkele muzikanten de geschiedenis van Excelsior opgetekend. Het boekje bevat veel bijzondere informatie. Zo wordt het stilleggen van de repetities tijdens de oorlog beschreven, de toetreding van de eerste vrouw (1954) en staan er tal van bijzondere notulen in het boekje. Zoals die uit 1903 over het vervoer ‘‘Blijft het zo doorgaan, dan kan je op de meeste instrumenten niet anders geluid maken dan dat van een blazende geit.’
Gelukkig klinken we vandaag de dag niet als een stel blazende geiten en bloeit ons orkest als nooit te voren. Vandaag de dag hebben we als vereniging twee orkesten: Brassband Excelsior en Jeugdorkest IJgenweis (sinds 2002).
